Category Chemia nieorganiczna

Arszenik jest substancją silnie trującą. Dawka 0,1 g, wprowadzona do żołądka, jest dla przeciętnego człowieka śmiertelna. Małe dawki ar- szeniku wpływają natomiast podniecająco na działalność organów trawiennych. Dlatego stosuje się arszenik w lecznictwie, zwykle w postaci zastrzyków. Organizm ludzki ma zdolność przyzwyczajania się do stałych dawek arszeniku, po czym znosić może bez widocznej szkody dawki znacznie przekraczające przeciętną dawkę śmiertelną.

Jako związek wybitnie egzotermiczny, dwutlenek węgla jest w zwykłej temperaturze substancją bardzo trwałą. Ogrzany jednak powyżej 1500°C, ulega częściowej dysocjacji na tlenek węgla i tlen: – 2C02i=t2C0 + Oa— 2 67,56 kcal.

Ilości poszczególnych produktów destylacji rozkładowej węgla kamiennego zależą z jednej strony od sposobu jej prowadzenia, w szczególności od temperatury ogrzewania, z drugiej zaś — od rodzaju materiału wyjściowego. Destylację rozkładową prowadzi się przeważnie w temperaturach 1000°C i wyższej. Nie wszystkie gatunki węgla nadają się w równej mierze do tego procesu. Jedne gatunki dają duże ilości produktów lotnych, 30—40% na wagę węgla, oraz koks mało lub wcale nie spieczony o małej wytrzymałości mechanicznej, nadający się co najwyżej do celów opałowych. Są to węgle gazowe i gazowo-płomienne. Stosuje się je głównie w gazowniach do wytwarzania gazu świetlnego. Z innych znów gatunków, tzw. węgli koksowych, otrzymuje się dobrze spieczony, twardy koks (koks hutniczy), lecz mniejsze ilości gazu 20— 30%). Zakłady przemysłowe nastawione na produkcję przede wszystkim dobrego koksu hutniczego noszą nazwę koksowni. W urządzeniach technicznych różnią się one od gazowni tym głównie, że destylację węgla prowadzi się w specjalnych piecach komorowych, ogrzewanych gazami spalinowymi, przepływającymi kanałami w ściankach komór. W gazowniach natomiast ogrzewa się węgiel w stalowych retortach różnych systemów z wykładziną z ogniotrwałych materiałów krzemionkowych. Jedynie w wielkich gazowniach stosuje się piece komorowe podobne do używanych w koksowniach. Zresztą w nowszych zakładach różnice w instalacjach technicznych gazowni i koksowni są coraz mniejsze.

Wynika stąd, że w czterotlenku jeden atom fosforu jest trój-, a drugi — pięciowartościowy. Czterotlenek nie może być uważany za bezwodnik kwasu podfosfo- rowego, H4P206 {por. niżej), z którego da się formalnie wyprowadzić przez odjęcie dwóch cząsteczek wody.

Rzeczywisty chemizm procesu komorowego jest znacznie bardziej skomplikowany i dotychczas jeszcze nie wyświetlony we wszystkich szczegółach, pomimo że metoda komorowa stosowana jest w przemyśle już prawie od 200 lat. Według L u n g e g o pod działaniem HN03 lub N02 na dwutlenek siarki tworzy się początkowo kwas nitrozylosiar- kowy: so2 + HN03 = 0=N—O—SO3H lub – 3N02 + 2SOa + IIjO = 20NQS0aH + NO.

Lebeau i Damiens (1927) otrzymali fluorek tlenu przez, działanie gazowym fluorem na rozcieńczony roztwór wodorotlenku sodowego: 2NaOH + 2Fa= 2NaF 4 H,0 + OFa.

Pośrednio – tworzą się podczas spalania tlenki azotu, zwłaszcza gdy prowadzi się mieszaninę amoniaku i powietrza nad katalizatorami, z których szczególnie aktywny okazał się katalizator platynowy w postaci siatki drucianej (por. § 178).

Atomy wodoru w acetylenie mogą być wymienione na atomy różnych metali. Przepuszczając acetylen przez amoniakalny roztwór soli miedziawej otrzymuje się czerwonobrunatny osad acetylenku miedzia- wego, Cu2C2. Reakcja ta może służyć do wykrywania acetylenu w gazach. Z soli srebrowej powstaje w analogicznych warunkach biały serowaty osad acetylenku srebrowego, Ag2C2. Oba te związki są silnie wybuchowe. Własności tej nie mają inne acetylenki, m. in. acetylenek, czyli węglik wapniowy, CaC2, zwany w handlu karbidem. Otrzymuje się go w piecach elektrycznych w temperaturze 2000°C działaniem węgla na tlenek wapniowy: CaO + 30 = CaC2 + CO.

Polon, zajmujący ostatnie miejsce w rodzinie siarkowców, był historycznie pierwszym spośród pierwiastków silnie promieniotwórczych, odkrytych przez małżonków Curie w 1898 r. Wobec dość krótkiego okresu półtrwania (138,4 dnia) nie był dotychczas otrzymany w większych ilościach. Mimo to udało się poznać ogólne jego własności. Pod względem chemicznym wykazuje on podobieństwo z jednej strony do telluru należącego do tej samej grupy, z drugiej zaś do swego sąsiada w układzie okresowym — bizmutu z grupy V (1. at. 83),

Przez destylację w próżni można otrzymać stosunkowo stężone roztwory kwasu podchlorawego. Mają one słabą barwę zielonkawożółtą i osobliwy zapach, wyraźnie różny od zapachu chloru. Kwas podchlorawy jest kwasem bardzo słabym (stała dysocjacji rzędu 10-8) i równocześnie nietrwałym. Ulega on powoli, szybciej pod wpływem światła, rozpadowi z wydzieleniem tlenu i równoczesnym tworzeniem się kwasu chlorowego. Prawdopodobnie cząsteczka kwasu podchlorawego rozpada się początkowo na HC1 i tlen in statu nascendi, który częściowo przechodzi w tlen molekularny, częściowo zaś utlenia nierozłożony kwas podchlorawy na chlorowy. Na tej reakcji polega utleniające działanie wody chlorowej.

W niskich temperaturach kwas tiosiarkowy można przechowywać przez kilka tygodni. W temperaturze pokojowej rozkłada się na siarką, SO2 i kwasy wielotionowe. Wobec NaOH zachowuje się jako mocny kwas dwuzasadowy.

Kwas ten tworzy się przejściowo jako bardzo nietrwały zwązek obok kwasu chlorowego podczas rozpuszczania dwutlenku chloru w wodzie: 2Cio2 + rr2o = ITCIO2 + HCIO3. Jest to kwas slaby. Jego stała dysocjacji wynosi: [HCIO,] '

Ciężar cząst. 20,008 (40,016), tt. = -83,1°C, tw. = + 19,54°C, t. kryt. « + 188°C ciepło topnienia = 1,094, kcal/g-cz., ciepło parowania = 1,79 kcal/g-cz., dr2 = = 0,991 g/ml.

Węglowodory o łańcuchach otwartych bez wielokrotnych wiązań noszą nazwę alkanów (dawniej węglowodorów parafinowych lub krótko parafin). Skład ich daje się przedstawić wzorem ogólnym C„H2n+2, gdzie n może przybierać wartości od 1 do 60 i więcej. Pod względem własności chemicznych są one bardzo do siebie podobne. Rozdzielenie ich mieszanin można osiągnąć opierając się na różnicach ich własności fizycznych, w pierwszym rzędzie temperatur wrzenia i krzepnięcia. Węglowodory o najmniejszej liczbie atomów węgla w cząsteczce są w zwykłej temperaturze gazami te, których cząsteczki zawierają większą liczbę atomów — cieczami lub substancjami stałymi.