Roztwory normalnych węglanów litowców mają odczyn silnie zasadowy wskutek hydrolizy roztwory wodorowęglanów są również nieco zhydrolizowane, jednak tak nieznacznie, że wobec wskaźników, które zmieniają swe zabarwienie dopiero w roztworach zasadowych, jak feno- loftaleina, wykazują odczyn obojętny. Podczas ogrzewania wodorowęglany wydzielają dwutlenek węgla i wodę i przekształcają się w węglany obojętne, np.: – 2KaHC03 = Na2C03 + H30 + COa.

Próba Marsha jest tak czuła, że pozwala wyraźnie stwierdzić zawartą w badanej substancji ilość arsenu nie przekraczającą 0,1 v (1 V = 10 15 g). Ponieważ zarówno techniczny cynk, jak i kwas siarkowy zawierają zawsze niewielkie ilości arsenu pochodzące z surowców użytych do ich produkcji, należy przed wykonaniem właściwego badania przekonać się za pomocą ,.ślepej próby”, że stosowane odczynniki są zupełnie wolne od tego zanieczyszczenia.

Innym węglowodorem gazowym, mającym obszerne zastosowanie ' techniczne, jest acetylen, Gith, ciężar cząst. 26,036, tt. — — 80,55°C pod ciśnieniem 961,5 mm Hg, t. subl. = —83,8°C, t. kryt. = +35°C, ciepło parowania = 4,27 kcal/g-cz., D™ = 1,1708 g/1, dpOW — 0,9056.

Uchodząc do komina, gazy spalinowe unoszą ze sobą pewną ilość ciepła, która zostaje bezużytecznie stracona. W interesie ekonomicznego zużytkowania paliwa leży, by straty te były jak najmniejsze, tj. by . temperatura gazów kominowych była możliwie niska (byle nie za niska, co mogłoby spowodować zmniejszenie ciągu w kominie). Pod tym względem paliwo gazowe jest znacznie korzystniejsze niż stałe lub ciekłe. Stosowanie jego umożliwia bowiem zużytkowanie ciepła gazów spalinowych do podgrzewania paliwa przed doprowadzeniem go do paleniska, co znacznie podwyższa temperaturę płomienia. Służące do tego celu urządzenia zwane rekuperatorami składają się z dwóch systemów przewodów stykających się poprzez ściankę, po których produkty spala’nia i paliwo gazowe . przepływają w przeciwnych kierunkach. Wymiana ciepła odbywa się drogą przewodzenia przez ściankę. Regeneratory natomiast składają się z sieci kanałów zbudowanych z cegły ogniotrwałej, przez które przepływają gazy spalinowe, pozostawiając w nich większą część swego ciepła. Po pewnym czasie, gdy regenerator już został ogrzany, zamyka się dopływ spalin i przepuszcza przezeń w przeciwnym kierunku idące do paleniska paliwo gazowe i powietrze, które zostaje ogrzane kosztem ciepła nagromadzonego w regeneratorze. Gazy spalinowe natomiast zostają skierowane do innego regeneratora. Każdy piec opalany paliwem gazowym powinien więc być zaopatrzony co najmniej w jedną parę regeneratorów, zmieniających swe role w regularnych odstępach czasu.

Azotek siarki, S4N4. Osobliwy ten związek powstaje przez rozpuszczenie siarki w ciekłym amoniaku: – 10S + 16NH3 = N4S4 + 6(NH4)2S. Powstający jednocześnie siarczek amonowy powinien być związany np. przez iodek srebrowy: – 2AgJ + (NH4)28 = Ag2S + 2NH4J.

Obecność kwasu ortofosforowego i orto fosfor a nów daje się łatwo stwierdzić po charakterystycznej reakcji, jaką one dają z molibdenianem amonowym w obecności wolnego kwasu azotowego. Powstaje wówczas żółty, krystaliczny osad molibdenianofosforanu amonowego o składzie wyrażonym wzorem: {NHPfMosOjo)/,]- Reakcja ta może służyć także do ilościowego oznaczania kwasu fosforowego. Obok niej stosuje się strącanie kwasu fosforowego chlorkiem magnezowym w obecności chlorku amonowego i amoniaku. Kwas fosforowy wydziela się wówczas pod postacią trudno rozpuszczalnego fosforanu amonowo-magnezowego, MgNH4P04 6H2O, który przez prażenie przeprowadza się w pirofo- sforan magnezowy, Mg2P2C>7. Od soli srebrowych kwasów piro- i me- tafosforowego sól srebrowa kwasu orto różni się wyglądem. Ortofosfo- ran srebrowy, AgPO/,, strąca się jako żółty, krystaliczny osad nierozpuszczalny w wodzie, łatwo rozpuszczalny w kwasach. Kwasy piro i meta dają w tych samych warunkach białe osady piro- i metafosfo- ranu srebrowego. Ostatnie dwa kwasy różnią się tym, że kwas meta powoduje ścinanie białka w wodnym roztworze, kwas piro zaś tej zdolności nie wykazuje. Przed oznaczaniem ilościowym kwasów piro- i me- tafosforowego przekształca się je przez gotowanie z wodą w kwas orto.

Rodziną główną grupy VII układu okresowego tworzą pierwiastki, od nazwy pierwszego z nich zwane fluorowcami. Są to w kolejności wzrastających liczb atomowych: fluor F, chlor Cl, brom Br, jod J i as- tat At. Ważniejsze ich własności fizyczne zestawione są w tabl. 33.

Ropa naftowa występuje w różnych okolicach ziemi na znacznej niekiedy głębokości. Wydobywa się ją drogą wiercenia głębokich szybów, przez które wypompowuje się ropę na powierzchnię. Zdarza się jednak, że znajduje się ona w głębi ziemi pod dużym ciśnieniem i po przebiciu otworu wiertniczego wytryskuje w kształcie fontanny na wysokość kilkudziesięciu metrów.

Ciężar cząst. 64,066, tt. -72,5°C, tw. = -10,0°C, t, kryt. = 157,2°C, ciepło topnienia = 1,76 kcal/g-cz., ciepło parowania = 6,16 kcal/g-cz., dc = 1,46 g/cnr1, D = 2,9256 g/1, dpow = 2,2630.

Kwas podsiarkawy, H2S204 i kwas sulfoksylowy, H2SO2. Kwasy te nie są znane w stanie wolnym, lecz jedynie pod postacią soli. Pierwsze z nich powstają przez elektrolityczną redukcję wodorosiarczynów w myśl równania

Antymonian potasowy, K[Sb(OH)o], rozpuszcza się dość dobrze w gorącej, nieco trudniej w zimnej wodzie. Używany bywa jako odczynnik na obecność jonów sodowych, daje bowiem z nimi biały krystaliczny osad trudno rozpuszczalnego antymonianu sodowego, Na[Sb{OH)e]. Jest to jedna z niewielu trudno rozpuszczalnych soli sodowych (por. § 311).

Do tej grupy związków należą prócz kwasu nitrozylosiarkowego i innych związków, tworzących się przejściowo podczas fabrykacji kwasu siarkowego metodą komorową (§ 151), również i niektóre inne związki, które otrzymuje się najczęściej działaniem kwasu azotawego na siarczyny i wodorosiarczyny. Gdy na 1 gramocząsteczkę kwasu azotawego działa się 3 gramocząsteczkami wodorosiarczynu, otrzymuje się sól kwasu nitrylotrójsulfonowego: /0 HSOaONa – 2T' + H SOaONa = 2HaO + N{SOsUa)„. OH II S020Na

Ciężar cząst. 80,976, tt. = -60,4UC, tw. = -41,5°C, t. kryt. = 137°C, ciepło parowania = 4,75 kcal/g-cz,, dc tw 2,004 g/cm3, D™1 “ 3,672 g/1. Pod względem składu selenowodór jest zupełnym analogiem siarkowodoru. Podobne są też sposoby otrzymywania tego związku. Najlepiej jest działać kwasem solnym na selenek żelazawy: FeSe + 2TTC1 = FeCL, – H,Se lub też wodą na selenek glinowy: A%Ses -|-eTi20 = 2Ai(0H}3 | 3HSe. .

Fosfor tworzy z wodorem dwa określone związki: fosforowodór gazowy, czyli fosforiak, PH3, o składzie analogicznym do amoniaku, oraz fosforowodór ciekły, czyli fosfinę, odpowiadający hydrazynie, P2H/,. Dawniej przyjmowano istnienie jednego lub nawet paru określonych związków fosforu z wodorem, występujących w zwykłej temperaturze w stanie stałym, lecz obecnie fakt ten wydaje się być wątpliwy.