Monthly Archives Lipiec 2017

Dwutlenek telluru rozpuszcza się też dość dobrze w roztworach mocnych kwasów, tworząc z nimi sole typu TeOXi (gdzie X oznacza jedno- wartościową resztę kwasową), w których tellur występuje jako składnik elektrododatni. Dwutlenek telluru albo wodorotlenek H2Te03 jest więc związkiem amfoterycznym. Jego stała dysocjacji kwasowej Kk jest rzędu 10 stała dysocjacji zasadowej natomiast Kz — rzędu lO11.

Kwas siarkawy, jego bezwodnik oraz siarczyny działają reduku- jąco. Roztwory ich ulegają powolnemu utlenianiu już pod wpływem tlenu z powietrza, przy czym tworzy się kwas siarkowy lub siarczany. Obecność soli niektórych metali ciężkich, jak manganu, żelaza, niklu, a zwłaszcza kobaltu, wywiera na ten proces silne działanie katalizujące. Siarczyny ulegają również utlenieniu pod działaniem nadmanganianów, dwutlenku manganu, chromianów, jodanów i in. Ostatnio wymieniona reakcja, jak to wykazał L a n d o 11, przebiega w trzech kolejnych stadiach:

Otrzymaną mieszaninę stosuje się wprost jako nawóz fosforowy pod nazwą superfosfatu. Gdy zamiast kwasu siarkowego użyje się kwasu fosforowego, otrzymany produkt, zwany superfosfatem potrójnym, jest wolny od gipsu, stanowiącego w superfosfacie zwykłym bezużyteczny (choć nieszkodliwy) balast.

Kwas metafosforowy, HPO3, ciężar cząst. 80, powstający jako pierwszy produkt uwodnienia pięciotlenku fosforu, może być też otrzymany przez odwodnienie kwasu pirofosforowego w temperaturze wyższej, niż sam on powstaje z kwasu ortofosforowego (por. wyżej). Kwas meta tworzy szklistą masę łatwo rozpuszczalną w wodzie. W otrzymanych roztworach kwas metafosforowy znajduje się w postaci cząsteczek potrójnych, poczwórnych lub jeszcze bardziej spolimeryzowanych. Kwas metafosforowy, podobnie jak kwas piro, przechodzi w roztworach w kwas orto. Ogrzany zaś do temperatury czerwonego żaru częściowo się ulatnia, lecz nie daje się odwodnić do pięciotlenku.

Te stężone roztwory kwasu chlorowego działają silnie utleniająco. Natomiast roztwory rozcieńczone są trwałe i mogą być ogrzewane bez rozkładu prawie do wrzenia.

Ciężar cząst. 33,032, tt. = 33,1°C, tw. (22 mm) = 56—5B°C, ds = 1,204 g em3. Związek ten powstaje w większych lub mniejszych ilościach podczas redukcji wszystkich tlenowych związków azotu (prócz podtlenku NoO). Na większą skalę można go otrzymać według T a f e 1 a przez elektrolizę kwasu azotowego z użyciem katody ołowianej. Czynnikiem redukującym jest tu powstający na katodzie wodór in statu nascendi. IIN03 -b 6H = NII2OH – 2HaO.

Mniejsza trwałość hydroksyloaminy w porównaniu z amoniakiem ujawnia się także i w jej zachowaniu wobec kwasu azotawego. Azotyn amonowy rozpada się na azot i wodę dopiero po podgrzaniu (§ 167). Hydroksyloamina natomiast pod wpływem kwasu azotawego ulega rozkładowi w szybkim tempie już w zwykłej temperaturze według analogicznego równania, z tą tylko różnicą, że zamiast azotu tworzy się podtlenek azotu: NH20H + UNO, = Nd) + 2HaO.

Praktyczne zastosowanie tlenku węgla polega głównie na wykorzystaniu jego ciepła spalania. Nigdy jednak nie stasuje się w technice tlenku węgla jako paliwa w stanie czystym, lecz zawsze w mieszaninie z innymi gazami. Mieszaninę taką otrzymuje się na przykład przepuszczając powietrze przez grubą warstwę (0,5—2 m) rozżarzonego koksu lub węgla kamiennego w dużych cylindrach żelaznych, tzw. generatorach stąd nazwa — gaz generatorowy. W dolnej części generatora, gdzie powietrze zawiera jeszcze dostateczną ilość tlenu, część koksu spala się na dwutlenek. Przechodząc przez warstwy wyższe, C02 ulega częściowo redukcji na CO w myśl reakcji Boudouarda (§ 225, równanie II). Stosunek ilości CO do C02 w gazie generatorowym zależy do pewnego stopnia od szybkości przepływu powietrza. Zwykle otrzymuje się gaz zawierający przeciętnie 25°/o CO, 70% N2, 4% C02 oraz niewielkie ilości H2, CH4 i 02. Jego wartość opałowa wynosi od 800 do 1100 kcai/m3. Gaz generatorowy otrzymany 2 węgla ma nieco większą wartość opałową niż otrzymany z koksu, ze względu na większą zawartość wodoru i metanu.

Wytwarzanie gazu wodnego, jak podaje równanie (III) z § 225, jest reakcją dość silnie endotermiczną. Podczas przepuszczania pary wodnej temperatura koksu ulega więc szybko obniżeniu („zimny bieg generatora”). Dla jej ponownego podniesienia należy po kilku minutach przerwać dopływ pary i wprowadzić powietrze. Podczas tego „gorącego biegu” wytwarza się gaz generatorowy, który można zbierać bądź to osobno, bądź to razem z gazem wodnym, otrzymując tzw. gaz mieszany o zawartości przeciętnej 30% CO, 15% H2, 5% C03 i 50% N2 i wartości opalowej 1300 keal/m3. Można też wytwarzać gaz mieszany w procesie ciągłym, przepuszczając przez rozżarzony koks równocześnie powietrze i parę wodną w tak dobranym stosunku, by proces jako całość przebiegał z wydzieleniem niewielkiej ilości ciepła, .potrzebnej do pokrycia nieuniknionych strat przez przewodzenie i promieniowanie.

Tlenek azotu łączy się bezpośrednio z wieloma substancjami. Najważniejszą spośród tych reakcji jest reakcja z tlenem, w wyniku której powstaje dwutlenek (czterotlenek) azotu: – 2NO + Oa = 2NOa + 2 13,6 kcal.

Pod względem własności fluorowodór wyraźnie odbiega od związków wodorowych pozostałych fluorowców (por. §§ 121, 122, 132, 135). Duże różnice można też stwierdzić i w rozpuszczalności odpowiednich soli. Spośród fluorków dobrze rozpuszczają się jedynie sole litowców (prócz LiF), amonu i srebra. Sole pozostałych metali rozpuszczają się trudno. Szczególnie charakterystyczna jest mała rozpuszczalność fluorków metali z rodziny berylcwców (grupa II układu okresowego), przede wszystkim fluorku wapniowego, stanowiącego najważniejszy minerał fluorowy.

Chlorek bizmutawy, BiCl3 powstaje nie tylko podczas rozpuszczania tlenku w kwasie solnym, lecz może być też otrzymany przez działanie wody królewskiej na bizmut i następne odparowanie roztworu. Sól bezwodna tworzy bezbarwne kryształy układu regularnego o gęstości 4,75 g/cm3, topiące się w 232°C, wrzące w 447°C. Z małą ilością wody tworzy hydrat BiClg H20, większe ilości hydroiizują go na tlenochlorek, BiOCl (chlorek bizmutylu), substancję stałą, krystaliczną, prawie nierozpuszczalną w wodzie. Z chlorkami litowców BiCl3 tworzy sole kompleksowe o wzorach ogólnych MBiCbJ i M JfBiCls] (cztero- i pięciochlorobizmutyny).

Bizmut jest metalem o połysku różowawym. Budowę ma grubokry- staliczną, wskutek czego jest kruchy i mechanicznie mało wytrzymały. Prąd elektryczny i ciepło przewodzi niezbyt dobrze. Podczas krzepnięcia znacznie zwiększa swoją objętość. Gęstość, pary poniżej 2000°C wskazuje na częściowe tworzenie się cząsteczek dwuatomowych: 2Bi Bi2.

Arszenik jest substancją silnie trującą. Dawka 0,1 g, wprowadzona do żołądka, jest dla przeciętnego człowieka śmiertelna. Małe dawki ar- szeniku wpływają natomiast podniecająco na działalność organów trawiennych. Dlatego stosuje się arszenik w lecznictwie, zwykle w postaci zastrzyków. Organizm ludzki ma zdolność przyzwyczajania się do stałych dawek arszeniku, po czym znosić może bez widocznej szkody dawki znacznie przekraczające przeciętną dawkę śmiertelną.