Trójtlenek azotu, N2Oa i kwas azotawy, HN02

Trójtlenek azotu, ciężar cząst. 76,016, można otrzymać nalewając kroplami stężony kwas azotowy (c. wł. 1,3) na sproszkowany trójtlenek arsenu. Powstającą czerwonobrunatną parę odprowadza się do odbieralnika chłodzonego lodem z solą, gdzie skrapla się ona na ciecz barwy indygowobłękitnej krzepnącej w —102°C na bladoniebieską masę krystaliczną.

N2O3 jest związkiem nietrwałym. Już w temperaturze —10°C rozpoczyna się częściowy jego rozpad na tlenek i dwutlenek (lub cztero- tlenek), z których pierwszy przechodzi do fazy gazowej, drugi zaś pozostaje jako ciecz barwy bladożółtej: – 2N203 < 2NO + X204 — 2 9,6 kcal.

Dysocjacja postępuje w miarę wzrostu temperatury, tak że w 25°C zaledwie 10°/o N2On pozostaje w równowadze z produktami rozpadu. Dzięki odwracalności tej reakcji mieszanina równocząsteczkowa tlenku i dwutlenku azotu reaguje jako trójtlenek, tworząc np. z wodą kwas azotawy:

Trójtlenek azotu jest więc bezwodnikiem kwasu azotawego. Jest to kwas bardzo słaby. Może być otrzymany jedynie w roztworach bardzo rozcieńczonych i w niezbyt wysokich temperaturach, łatwo bowiem przechodzi w kwas azotowy z wydzieleniem tlenku azotu: – 3HNG2 = HN03 + H20 + 2NO.

Znacznie trwalsze i lepiej poznane są jego sole, zwane azotynami. Otrzymuje się je przez pochłanianie produktów katalitycznego spalania amoniaku (zawierających zawsze pewne ilości N02 obok NO) w roztworach wodorotlenków lub węglanów litowców, np.:

Na2CG3 -j- NO + NOa = 2NaN02 + C02, albo też z azotanów działaniem łagodnych środków odtleniających, najczęściej żelaza lub ołowiu: NaN03 + Pb = NaN02 + PbO.