Związki fosforu z wodorem. Fosforki

Fosfor tworzy z wodorem dwa określone związki: fosforowodór gazowy, czyli fosforiak, PH3, o składzie analogicznym do amoniaku, oraz fosforowodór ciekły, czyli fosfinę, odpowiadający hydrazynie, P2H/,. Dawniej przyjmowano istnienie jednego lub nawet paru określonych związków fosforu z wodorem, występujących w zwykłej temperaturze w stanie stałym, lecz obecnie fakt ten wydaje się być wątpliwy.

Fosforowodór gazowy (fosforiak), PH3, ciężar cząst. 34,00, powstaje przez działanie białego fosforu na ogrzany roztwór wodorotlenku sodowego lub potasowego. Analogicznie do podobnej reakcji chloru tworzy się obok fosforowodoru odpowiednia sól kwasu podfosforawego (dysproporcjonacja, por. § 125): – 3HO- + 4P + 3H2Q = 3H2P02_ + PH3.

Można go również otrzymać przez rozkład fosforku wapniowego lub magnezowego kwasem solnym: Ca3P2 + 6HCl = 3CaCl2 + 2PH3. Otrzymany według obu tych metod fosforiak zawiera niewielkie ilości fosfiny, P2H4. Zupełnie czysty fosforiak powstaje przez rozkład jodku fosfonowego (por. niżej) wodą lub jeszcze lepiej silnymi zasadami: PH,J + OH“ = PH3 -i- HaO + J“.

W zwykłej temperaturze jest to bezbarwny gaz silnie trujący, o wstrętnym zapachu zgniłych ryb. Skrapla się w —87,4°C i zestala w — 133°C. Cząsteczka PH3, podobnie jak i amoniaku, ma kształt trójkątnej piramidy równobocznej z odległościami P—H = 1,415 A oraz kątami H—P—H = 93° W wodzie rozpuszcza się znacznie gorzej niż amoniak (około 260 cm3 w 1 1 wody). Jako związek endotermiczny jest znacznie mniej trwały od amoniaku i po ogrzaniu rozkłada się na pierwiastki. Czysty fosforiak zapala się na powietrzu dopiero około 150°C, spalając się na kwas fosforowy: PH3 ( 2 02 = H3P04.