Podtlenek azotu, N20

Ciężar cząst. 44,016, tt. = —102,4°C, tw. = —89,5°C, t.kryt. = + 36,5°C, dc = = 1,2257 g/cm3, D60 = 1,9804 g 'l. Otrzymywanie. Związek ten powstaje przez redukcję wyższych tlenków azotu metalicznym cynkiem, chlorkiem cynawym, SnCl2, i in. Najwygodniej otrzymać go w laboratorium przez ostrożne ogrzewanie suchego azotanu amonowego: NH4N03 = N20 + 2H20 + 30 kcal.

Rozkład rozpoczyna się około i70°C i odbywa się dość spokojnie, w nieco wyższej temperaturze ma przebieg gwałtowny, a nawet wybuchowy. Ogrzewanie należy więc prowadzić ostrożnie i po rozpoczęciu wydzielania gazu usunąć palnik, by wydzielające się podczas reakcji w dość dużej ilości ciepło nie spowodowało zbytniego podniesienia temperatury. Wydzielający się gaz należy zbierać nad stężonym roztworem chlorku sodowego, gdyż rozpuszczalność podtlenku azotu w czystej wodzie jest dość znaczna (1,3052 obj. NiO w 1 obi. wody w 0°C, 0,5962 obj. — w 25°C).

Własności podtlenku azotu zostały po raz pierwszy dokładnie zbadane przez Davy’ego (1799—1800). Jest to gaz bezbarwny, około 1,5 raza cięższy od powietrza, o słabym, dość przyjemnym, słodkawym zapachu. Wdychany w większych ilościach działa na organizm ludzki podniecająco i oszałamiająco z równoczesnym znieczuleniem całego organizmu (stąd nazwa „gaz rozweselający”, nadana mu przez jego odkrywcę Priestle y’a). Dlatego stosowano go do niedawna jako środek znieczulający podczas niewielkich operacji, np. dentystycznych. Ponieważ jednak zdarzały się przy tym poważne zatrucia, stosowanie podtlenku azotu zostało obecnie prawie zupełnie zarzucone. Ze względu na dość wysoką temperaturę krytyczną może on być skroplony w zwykłej temperaturze przez samo tylko sprężanie i w handlu znajduje się w butlach stalowych pod ciśnieniem w stanie ciekłym.