Jod

Część jodu zostaje jednak przy tym utleniona na jodan i pozostaje w ługach pokrystalicznych. W laboratorium najwygodniej można otrzymać jod z jodku przez utlenienie dwutlenkiem manganu i kwasem siarkowym.

Jod jest substancją stałą tworzącą szare krystaliczne łuski o połysku metalicznym i charakterystycznej przenikliwej woni. Już znacznie poniżej temperatury topnienia (113,7°C) prężność pary jodu osiąga tak znaczne wartości, że jod może być przesublimowany w około 100°C i w ten sposób oczyszczony. Para jodu ma barwę fiołkoworóżową, co było powodem nadania pierwiastkowi jego nazwy (KOEŁST)? = fiołkowy). Z pomiaru gęstości tej pary wynika, że cząsteczki jodu składają się z dwóch atomów. Lecz już powyżej 400cC rozpoczyna się dysocjacja na pojedyncze atomy w myśl równania: J2 2 J — 35,39 kcal.

Powyżej lTOOC dysocjacja jest praktycznie zupełna. W czystej wodzie jod rozpuszcza się bardzo nieznacznie: 1 litr wody w 0°C rozpuszcza 0,11 g, w 20°C — 0,35 g jodu. Roztwory te są barwy blado-żółto-brunatnej. Rozpuszczalność zostaje znacznie zwiększona przez dodatek jodowodoru lub jodku potasowego. Przyczyną tej wzmożonej rozpuszczalności jest tworzenie się jonów trójjodkowych z jonów jodkowych i cząsteczek jodu: J2+J r=J3.

Roztwór przybiera zabarwienie czerwonobrunatne. Znacznie lepiej niż w wodzie jod rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych, jak alkohol, eter, benzen, chloroform, czterochlorek i dwusiarczek węgla. Roztwory w ostatnich trzech rozpuszczalnikach mają barwę taką samą jak para jodu. Stąd wniosek, że w roztworach tych jod znajduje się tak samo w postaci cząsteczek dwuatomowych. Czerwonobrunatną zaś barwę roztworów alkoholowych i eterowych tłumaczy się solwatacją cząsteczek jodu, tj. łączeniem się z cząsteczkami rozpuszczalnika na luźne zespoły o niezdefiniowanym składzie (sol- waty). Alkoholowy roztwór jodu (3%) używany jest w lecznictwie pod nazwą jodyny do opatrywania skaleczeń jako środek dezynfekcyjny.

Swoim zachowaniem chemicznym jod całkowicie przypomina chlor i brom z tą tylko różnicą, że jest jeszcze mniej aktywny. Łączy się wprawdzie bezpośrednio, i to dość energicznie, z fosforem, arsenem i wieloma metalami, zwłaszcza w temperaturze nieco podwyższonej, ale reakcja z wodorem nawet na gorąco ma przebieg powolny i nie dobiega do końca osiągając stan równowagi, w którym obok wytworzonego jodowodoru występują niezużyte jod i wodór w ilościach tym większych, im wyższa temperatura. Równowaga ta, szczegółowo zbadana przez B o d e n s te i n a, stanowi klasyczny przykład reakcji odwracalnej {§ 45): JJ2 + J2 21IJ + 2,132 kcal.