Ciepło reakcji ze stałym jodem jest ujemne i ma wartość —6,45 kcal. Ze względu na mniejsze powinowactwo jodu do wodoru i metali daje się on łatwo rugować ze związków z tymi pierwiastkami zarówno przez brom, jak i tym bardziej przez chlor: – 2HJ + C12 = 2HC1 + Ja.
Jod zdradza natomiast większe od innych chlorowców powinowactwo do tlenu. Jego tlenek daje się otrzymać przez bezpośrednie działanie na jod ozonem, jako połączenie wybitnie egzotermiczne (43 kcal/g-cz.).
Obecność śladów nawet wolnego jodu daje się rozpoznać po intensywnym granatowym zabarwieniu, jakie on daje z kleikiem skrobi w obecności jonów jodkowych. Zabarwienie to pochodzi od nietrwałego związku, który rozpada się po ogrzaniu, przez co zabarwienie znika, po oziębieniu natomiast pojawia się z powrotem.
Łatwość, z jaką jod jest wydzielany ze związków z wodorem i metalami przez pozostałe chlorowce, a także przez inne substancje utleniające, czyni go bardzo wygodnym odczynnikiem, stosowanym chętnie w laboratoriach do ilościowego oznaczania tych substancji. Wolny jod reaguje bowiem łatwo z tiosiarczanem sodowym w myśl równania: – 2SsOf- h J, = 2 J + S40-.
Chcąc oznaczyć zawartość substancji utleniającej, np. dwuchromianu, dodaje się w nadmiarze jodku potasowego do zakwaszonego roztworu badanego. Zostaje przy tym wydzielony jod w ilości ściśle równoważnej względem obecnego dwuchromianu: Cr20?- + 6J- + 1411+ =2 Cr3 + + 711,0 + 3 J3.
Ilość wydzielonego jodu, a tym samym i ilość dwuchromianu można oznaczyć miareczkując jod mianowanym roztworem tiosiarczanu w obecności skrobi jako wskaźnika dopóty, dopóki barwa roztworu od jednej kropli odczynnika nie zmieni się z granatowej na jasnozieloną (wskutek obecności soli trójwartościowego chromu). Dział chemii analitycznej, oparty na powyższej reakcji jodu z tiosiarczanem, nazywa się jodometrią.
Poza zastosowaniem w laboratorium analitycznym jod służy do wyrobu licznych preparatów organicznych do celów leczniczych (jodyna, jodoform, jodol i inne).