Siarczan i siarczek bizmutawy

Z odparowanego roztworu krystalizuje po oziębieniu pięciohydrat w postaci bezbarwnych słupów trójskośnych. Rozpuszcza się klarownie tylko wobec pewnego nadmiaru wolnego kwasu azotowego. W czystej wodzie ulega częściowej hydrolizie, przy czym powstaje zasadowy azotan BiON03 (azotan bizmutylu), jako biały krystaliczny osad, trudno rozpuszczalny w wodzie. Zależnie od warunków zewnętrznych reakcji (temperatura, stężenie kwasu) ilościowy skład osadu nieco się zmienia, obok azotanu bizmutylu powstają bowiem inne azotany zasadowe bizmutu. Osad, wytworzony w sposób ściśle przepisany (podazotan bizmutu, bismutum subnitricum lub też magisterium bismuti), używa się w lecznictwie przeciwko pewnym chorobom organów trawiennych, m. in. przeciwko dyzenterii i cholerze.

Również i sole, jakie bizmut tworzy z niektórymi kwasami organicznymi, znalazły zastosowanie w lecznictwie. Zasadowa sól kwasu galusowego, Bi(OH)2OCO C6H2(OH)3 (bismutum subgallicum), używana jest często do dezynfekcji ran pod nazwą dermatolu.

Siarczan bizmutawy, Bi2(S04)3, tworzy białe kryształy w kształcie cienkich igiełek, wilgotniejące na powietrzu. W wodzie ulega hydrolizie i przechodzi w trudno rozpuszczalne sole zasadowe.

Siarczek bizmutawy, Bi2S3, występuje w przyrodzie jako minerał bizmutyn w postaci szarych kryształów o gęstości 6,5 g/cm3, zewnętrznie przypominających antymonit. Podobnie przedstawia się też preparat powstający przez stapianie bizmutu i siarki w stosunku ste- chiometrycznym. Przez wprowadzenie gazowego siarkowodoru do zakwaszonego roztworu soli bizmutawej powstaje ciemnobrunatny proszek, nierozpuszczalny w wodzie, ulegający natomiast działaniu niezbyt rozcieńczonego kwasu azotowego na gorąco (część siarki wydziela się przy tym w stanie wolnym wskutek utlenienia): Bi2S3 + 6HN03 + 2BkNO„)it = 3H2S.

W odróżnieniu od siarczków antymonu i arsenu Bi2S3 nie rozpuszcza się w żółtym siarczku amonowym. Przez działanie żelazem siarczek bizmutawy ulega łatwo redukcji na wolny bizmut.

Reakcje analityczne związków bizmutu. Ogrzewane z sodą na węglu w płomieniu dmuchawki ustnej związki bizmutu dają kruche ziarno metaliczne otoczone nalotem tlenku, brunatnym na gorąco, żółtym po oziębieniu. W systematycznym biegu analizy bizmut strąca się w grupie siarkowodorowej jako Bi2S3, nierozpuszczalny w żółtym siarczku amonowym. Spośród reakcji w roztworach charakterystyczna dla soli bizmutawych jest łatwość, z jaką podczas rozcieńczania roztworu ulegają one hydrolizie z wydzieleniem nierozpuszczalnych soli zasadowych. Dla stwierdzenia obecności bizmutu można też strącić wodorotlenek amoniakiem, a następnie poddać go — przez działanie cy- ninu alkalicznego — redukcji na wolny metal, który wydziela się jako czarny osad: – 2Bi{OH)3 + 3[Sn(OH)a]- + 3 OH' = 3[Sn(OH)6]2- + 2Bi. Ilościowe oznaczenie bizmutu odbywa się zazwyczaj przez strącenie go w postaci siarczku.