Reakcje analityczne kwasów fosforowych

Obecność kwasu ortofosforowego i orto fosfor a nów daje się łatwo stwierdzić po charakterystycznej reakcji, jaką one dają z molibdenianem amonowym w obecności wolnego kwasu azotowego. Powstaje wówczas żółty, krystaliczny osad molibdenianofosforanu amonowego o składzie wyrażonym wzorem: {NHPfMosOjo)/,]- Reakcja ta może służyć także do ilościowego oznaczania kwasu fosforowego. Obok niej stosuje się strącanie kwasu fosforowego chlorkiem magnezowym w obecności chlorku amonowego i amoniaku. Kwas fosforowy wydziela się wówczas pod postacią trudno rozpuszczalnego fosforanu amonowo-magnezowego, MgNH4P04 6H2O, który przez prażenie przeprowadza się w pirofo- sforan magnezowy, Mg2P2C>7. Od soli srebrowych kwasów piro- i me- tafosforowego sól srebrowa kwasu orto różni się wyglądem. Ortofosfo- ran srebrowy, AgPO/,, strąca się jako żółty, krystaliczny osad nierozpuszczalny w wodzie, łatwo rozpuszczalny w kwasach. Kwasy piro i meta dają w tych samych warunkach białe osady piro- i metafosfo- ranu srebrowego. Ostatnie dwa kwasy różnią się tym, że kwas meta powoduje ścinanie białka w wodnym roztworze, kwas piro zaś tej zdolności nie wykazuje. Przed oznaczaniem ilościowym kwasów piro- i me- tafosforowego przekształca się je przez gotowanie z wodą w kwas orto.

Budowa kwasów fosforowych. Wszystkie kwasy fosforowe i ich sole wywodzą się od tego samego bezwodnika P2O5, zawierają więc fosfor pięciowartościowy. Podstawowym elementem budowy jest w nich, podobnie jak w samym bezwodniku, tetraedr P04 z atomami tlenu na narożach i atomem fosforu w środku. Jedynie w kwasie orto i w ortofosforanach czworościany takie występują jako samodzielne jednostki (wzór I).

W anionach kwasu pirofosforowego (II) i trój fosforowego (III) poszczególne tetraedry są połączone ze sobą poprzez wspólny atom tlenu. Znane są też wyższe polifosforany o podobnej budowie łańcuchowej (np. sól Kurrola). Ich skład ilościowy nie różni się dostrzegalnie od składu metafosforanów. Dla właściwych metafosforanów natomiast stwierdzono pierścieniową budowę anionów, przedstawioną za pomocą wzoru IV (dla trójmetafosforanu) i V (dla czterometafosforanu):