Kwasy fosforowe i fosforany cz. II

Sole kwasu ortofosforowego nazywają się ortofosforanami. Zależnie od liczby jonów wodorowych, które uległy wymianie na metal, rozróżnia się ortofosforany jednometaliczne (dwuwodorofosforany), dwumetaliczne (wodorofosforany) i trójmetaliczne (obojętne). Sole jednometaliczne są przeważnie łatwo rozpuszczalne w wodzie, spośród dwu- i trójmeta- licznych rozpuszczają się tylko sole litowców (prócz LisPC) i amonu. Rozpuszczalne fosforany otrzymuje się najlepiej przez dodanie do roztworu kwasu fosforowego odpowiedniej ilości mocnej zasady. Po dodaniu i g-cz. zasady na gramocząsteczkę H3PO4 powstanie fosforan jednometa- liczny. Wobec tego, że odszczepienie drugiego jonu H+ w myśl równania (II) następuje w bardzo nieznacznym tylko stopniu, pH otrzymanego roztworu leży powyżej wartości, odpowiadającej obszarowi zmiany barwy oranżu metylowego z różowej na żółtą (por. § 54). Podczas miareczkowania mocną zasadą wobec oranżu metylowego jako wskaźnika kwas ortofosforowy zachowuje się więc jako kwas jednozasadowy. Przez dodanie dalszej gramocząsteczki wodorotlenku powstaje fosforan dwume- taliczny wykazujący wskutek hydrolizy odczyn słabo zasadowy. Jego pH leży mniej więcej w obszarze zmiany barwy fenoloftaleiny z bezbarwnej na różową. Miareczkując kwas ortofosforowy w obecności tego wskaźnika, należy dodać dwie gramocząsteczki zasady na jedną gramocząsteczkę kwasu. Przez dalsze dodawanie zasady roztwór staje się silnie zasadowy na skutek powstawania soli trójmetalicznej, ulegającej w roztworze daleko posuniętej hydrolizie.

Ortofosforany trójmetaliczne, ogrzewane w stanie stałym, nie ulegają na ogół zmianie dwumetaliczne tracą przy tym wodę, przechodząc w pirofosforany: – 2Na>2HP04 = HgO + Na4P207.