Kwas pirofosforowy

Otrzymaną mieszaninę stosuje się wprost jako nawóz fosforowy pod nazwą superfosfatu. Gdy zamiast kwasu siarkowego użyje się kwasu fosforowego, otrzymany produkt, zwany superfosfatem potrójnym, jest wolny od gipsu, stanowiącego w superfosfacie zwykłym bezużyteczny (choć nieszkodliwy) balast.

Obok superfosfatu rolnictwo zużywa w charakterze nawozu fosforowego w dużych ilościach żużle, otrzymywane podczas przeróbki żelaza z rud zawierających znaczne ilości fosforu (§ 409). Żużle te w stanie drobno zmielonym znajdują się w handlu pod nazwą żużli Thomasa (tomasyna, tomasówka). Jako główny składnik zawierają one prawdopodobnie sól podwójną Ca3(P04)2 Ca2SiO/„ która wprawdzie w wodzie się nie rozpuszcza, łatwo jednak przechodzi do roztworu pod wpływem kwasów organicznych, wobec czego może być zużytkowana przez rośliny. Podobne produkty, otrzymane przez ogrzewanie fosforytów z wapnem i krzemianami aż do temperatury ich spiekania, znajdują się również w handlu pod różnymi nazwami.

Kwas pirofosforowy, H1P2O7, ciężar cząst. 178, otrzymuje się przez ogrzewanie kwasu orto w ciągu dłuższego czasu do 200—3O0°C, jako bezbarwna szklista masa, topiąca się w około 61°C i łatwo rozpuszczalna w wodzie. W wodnym roztworze, powoli w zwykłej temperaturze, szybciej po ogrzaniu, zwłaszcza w obecności kwasu azotowego, kwas pirofosforowy przechodzi z powrotem w ortofosforowy. Jako kwas H4P2O7 jest mocniejszy od kwasu orto. Pomimo że jest to kwas czte- rozasadowy, znane są tylko dwa szeregi jego soli: pirofosforany dwume- taliczne (kwaśne) i czterometaliczne (obojętne). Pierwsze z nich są przeważnie rozpuszczalne w wodzie i nadają roztworowi odczyn kwaśny. Spośród drugich rozpuszczają się jedynie sole litowców.