Chlor atomowy

Na działanie czynników utleniających kwas solny jest równie odporny, jak chlorowodór gazowy. Na szczególną uwagę zasługuje reakcja HCI z kwasem azotowym. Mieszanina stężonego kwasu solnego z kwasem azotowym (zwykle w stosunku 3:1) nosi nazwę wody królewskiej (aqua regia). Ta trochę dziwna nazwa, pochodząca jeszcze z czasów średniowiecznej alchemii, ma wyrażać fakt, że mieszanina ta roztwarza wszystkie metale, łącznie z „królem metali” — złotem, które opiera się działaniu każdego ze składników z osobna. Tb energiczne działanie wody królewskiej na metale oraz niektóre związki, nie poddające się działaniu stężonych kwasów (np. siarczki rtęci, niklu, kobaltu) tłumaczy się powstawaniem chloru atomowego (chloru in statu nascendi) pod wpływem utleniającego działania kwasu azotowego na chlorowodór: 3 HCI + HNOa = 2HaO + NOC1 + 201.

Ten właśnie chlor atomowy atakuje metal energiczniej nawet niż chlor gazowy, tak iż w wyniku powstaje odpowiedni chlorek, nie azotan. Jako kwas jednozasadowy, HCI tworzy tylko sole obojętne. Nazywa się je chlorkami. Są one przeważnie łatwo rozpuszczalne w wodzie i dlatego w przyrodzie spotyka się je zazwyczaj w roztworze. Najpospolitszymi z nich są chlorki: sodowy (sól kuchenna), potasowy, magnezowy i wapniowy. Do chlorków trudno rozpuszczalnych należą: chlorek oło- wiawy, PbCl2, rozpuszczający się łatwo w gorącej wodzie, z której f wydziela się po oziębieniu w postaci lśniących białych igieł dalej chlorek rtęciawy, HgiCl2, a szczególnie chlorek srebrowy, AgCl, wypadający z roztworu kwasu solnego lub jakiegokolwiek rozpuszczalnego chlorku po dodaniu rozpuszczalnej soli srebrowej (zwykle azotanu) jako biały, serowaty osad: CF + Ag4-= AgCl.

Na świetle osad ten ciemnieje po pewnym czasie na skutek wydzielania się srebra (reakcja fotochemiczna). Ta właśnie reakcja służy najczęściej do stwierdzenia w roztworze obecności jonów Cl“, powstających z dy- socjacji kwasu solnego lub rozpuszczalnych chlorków.

Osad chlorku srebrowego rozpuszcza się łatwo w roztworach amoniaku, cyjanku potasowego, KCN, lub tiosiarczanu sodowego, NajSaC, przy czym tworzą się jony zespolone.