Występowanie, otrzymywanie i własności – jodowodór

Wobec małego powinowactwa jodu do wodoru jodowodór nie może być otrzymywany z dobrą wydajnością ani przez bezpośrednie łączenie pierwiastków, ani działaniem kwasu siarkowego na jodki. Powstający w tej drugiej reakcji jodowodór zostaje przez kwas siarkowy prawie całkowicie utleniony na jod. W praktyce stosuje się do wytwarzania gazowego jodowodoru tę samą metodę, jak i do otrzymywania bromo- wodoru, tj. działanie wody na trój jodek fosforu lub działanie jodem na fosfor w obecności wody. Gdy chodzi o otrzymanie HJ w roztworze wodnym, można też działać jodem na wodny roztwór siarkowodoru: J2 + H2S aq = 2HJ a.q -f S + 17,5 kcal.

Po odsączeniu wydzielonej siarki przesącz poddaje się destylacji dla uwolnienia od nielotnego kwasu siarkowego, który powstaje przez utlenienie części siarki. W fazie gazowej reakcja ta przebiega w kierunku przeciwnym: – 2HJ + S = H2S + J2 + 5 kcal.

Na działanie wyższych temperatur oraz czynników utleniających jodowodór jest jeszcze mniej odporny niż bromowodór i to zarówno w stanie gazowym, jak i w roztworze. Należy on więc do wybitnych środków redukujących i jako taki znajduje dość częste zastosowanie w laboratorium. Jodowodór ulega działaniu nawet słabych środków utelniających, jak kwas azotawy, kwas arsenowy, sole żelazowe. Wodne roztwory jodowodoru są trwałe jedynie po odizolowaniu od tlenu. Na powietrzu natomiast stopniowo brunatnieją na skutek wydzielania wolnego jodu, który pozostaje w roztworze w postaci jonów J, Światło przyśpiesza ten rozkład.

Poza tym jodowodór całkowicie przypomina inne chlorowcowodory. Jest więc gazem bezbarwnym o ostrym, przenikliwym zapachu, niezwykle łatwo rozpuszczalnym w wodzie (425 obj. HJ w 1 obj. wody w 10°C). Wodne roztwory wykazują zjawisko azeotropii, tak samo jak roztwory bromo- i chlorowodoru. Azeotrop zawiera 57% HJ i wrze w 1210. W roztworach jodowodór wykazuje własności silnego kwasu jednozasadowego (kwas jodowodorowy), który przypomina kwas solny i bromowodorowy pod każdym względem, przede wszystkim pod względem rozpuszczalności soli, zwanych jodkami. Do trudno rozpuszczalnych jodków należą więc: jodek ołowiawy, PbJ2 (złocistożółty) srebrowy, AgJ (żółty) rtęciawy, Hg2J2 (szarozielony) poza tym jodek rtęciowy, HgJ2, istniejący w dwóch odmianach, żółtej i ceglastoczerwo- nej bizmutawy, BiJ3 (czarny) i palladawy, PdJ2 (również czarny). Za pomocą tych osadów obecność jonów jodkowych w roztworze może być łatwo stwierdzona. Inna metoda wykrywania jodków polega na utlenianiu ich na wolny jod, który daje się zidentyfikować dzięki barwieniu chloroformowego roztworu na fiołkowo lub za pomocą reakcji ze skrobią.