Chlorowodór. Występowanie i otrzymywanie

Chlorowodór występuje w stanie gazowym w wyziewach niektórych wulkanów. Spotyka się go również w ilości około 0,3a/c w soku żołądkowym, gdzie odgrywa dużą rolę w pierwszym stadium procesu trawienia, a zarazem działa zabójczo na różne drobnoustroje, powodujące choroby przewodu pokarmowego, jak tyfus, dyzenteria, cholera i inne.

– 1. Teoretycznie najprostszy sposób otrzymywania chlorowodoru, polegający na bezpośrednim łączeniu pierwiastków, nastręcza w praktyce pewne trudności, spowodowane zbyt gwałtownym, niekiedy nawet wybuchowym przebiegiem tej reakcji. Trudności te zostały jednak pokonane i obecnie otrzymuje się coraz więcej chlorowodoru przez przepuszczanie mieszaniny obu gazów, powstających podczas elektrolizy NaCl, w temperaturze około 140cC (poniżej temperatury wybuchu) nad specjalnie spreparowanym, tzw. aktywnym węglem jako katalizatorem.

– 2. Znaczne ilości chlorowodoru otrzymuje się jeszcze metodą dawniejszą przez działanie stężonym kwasem siarkowym na chlorek sodowy. Reakcja ta przebiega w dwóch stadiach. W temperaturze niższej następuje wymiana jednego tylko atomu wodoru w kwasie siarkowym na sód, przy czym powstaje obok jednej cząsteczki chlorowodoru wodorosiarczan (kwaśny siarczan) sodowy NaCl + H2S04 = NallSO, + HC1. (I)

Drugi atom wodoru ulega wymianie dopiero po podgrzaniu. Tworzy się siarczan obojętny, a chlorowodór, jako substancja lotna uchodzi z mieszaniny reagującej: , NaCl + NaHSQ4 = Na2S04 + H01. (II)

Metoda ta jest zwykle stosowana do otrzymywania gazowego chlorowodoru również i w laboratoriach. Ponadto chlorowodór powstaje w wyniku hydrolizy chlorków większości niemetali, np. trójchlorku fosforu: PCI3 -j- 311011=» P{()ll)a + 3TI01.

Hydroliza jest w zasadzie reakcją odwracalną, prowadzącą do stanu równowagi.. Równowaga ta jest tym bardziej przesunięta na prawo, im więcej doda się wody, tj. im roztwór bardizej rozcieńczony dodanie natomiast nadmiaru chlorowodoru cofa hydrolizę. Chlorki różnych pierwiastków ulegają hydrolizie w niejednakowym stopniu: jest ona na ogół tym dalej posunięta, im bardziej elektroujemny jest pierwiastek. Chlorki typowych metali, np. sodowy, wapniowy, praktycznie nie ulegają jej wcale chlorki pierwiastków o charakterze przejściowym (arsenu, antymonu) hydrolizują w roztworze tylko częściowo natomiast hydroliza chlorków typowych niemetali, np. fosforu, jest praktycznie całkowita, nieodwracalna nawet wobec dużego nadmiaru chlorowodoru.