W pierwotnych złożach diamentów, które odkryto w drugiej połowie ubiegłego stulecia pod Kimberley w Południowej Afryce, występują one w skale oliwinowej pochodzenia wulkanicznego, wypełniającej pęknięcia w starych warstwach osadowych. Częściej jednak znajduje się diamenty w piaskach napływowych w korytach wielkich rzek Indii, Brazylii, Konga, Borneo, Australii i in. Od towarzyszących im innych minerałów diamenty oddziela się przepuszczając je przez natłuszczone sita w strumieniu wody. Ponieważ diamenty nie są zwilżane przez wodę, zostają one na tych sitach zatrzymane.
W stanie zupełnej czystości diament jest substancją krystaliczną, całkiem bezbarwną i przezroczystą. Dzięki dużemu współczynnikowi załamania światła i dużej zdolności rozszczepiania światła (współczynnik załamania dla promieni czerwonych wynosi 2,407, dla fiołkowych – 2,465) kryształy diamentu wyróżniają się piękną grą barw. Takie diamenty „najczystszej wody” zdarzają się jednak bardzo rzadko (ok. 5°/« ogólnego wydobycia). Są one wysoko cenione jako kamienie ozdobne. Dla wzmocnienia ich blasku szlifuje się je w specjalny sposób. Zwykle stosowany jest tzw. szlif brylantowy (rys. 106). Ciężar diamentów i innych kamieni używanych do celów jubilerskich oznacza się w karatach (1 karat = 0,205 g). Częściej spotyka się diamenty zabarwione na kolor żółtawy lub niebieskawy, mętne, całkiem nieprzezroczyste („bort”) lub nawet prawie czarne („karbonado”). Takie okazy, nie nadające się do wyrobów jubilerskich, znajdują zastosowanie w technice z powodu dużej twardości, pod względem której diament przewyższa wszystkie inne minerały. Używa się ich na ostrza świdrów górniczych, do cięcia szkła, na pętle do przeciągania drutu oraz jako proszku szlifierskiego do obróbki brylantów i innych kamieni ozdobnych.